Standardizasyon ve Yararları

Bir önceki yazımızda, standart kavramının tanımını farklı açılardan ele almış, doğal yaşam alanlarının belirlenmesinden, gıdaların üretilmesine, iş ekipmanlarının muayenesinden, enerji verimliliğine, sağlık malzemelerinden, havacılık ve uzay hizmetlerine kadar çevremizde gördüğümüz üretilmiş her şeyin, aldığımız her hizmetin ve işleyen her sistemin bir standardı olduğunu söylemiştik. Bütün bu standartların aslında hayatımızın kaliteli bir şekilde yürümesine yardımcı olduğunu ve bize ürün satan ya da hizmet veren firma ya da kuruluşların denetlenmesini, kalitesiz ürünlerin piyasadan olumsuz olarak ayrışmasını sağladığına değinmiştik. Bu yazımızda ise standartların oluşturulması, yayınlanması ve uygulanması süreçlerini anlatan Standardizasyon kavramının anlamından ve yararlarından bahsedeceğiz.

Uluslararası Standardizasyon Kurumunun (ISO) tarifine göre, standardizasyon, belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir. Bu işlem mevcut ve potansiyel problemler dikkate alınarak, belirli bir konuda ortak ve tekrar eden kullanımlar için en uygun seviyede düzenin elde edilmesi amacıyla yapılır.

Standardizasyonun ortaya çıkmasının nedeni, insanların her alanda aradığı kalitenin kurallarının, en etkin, verimli ve ekonomik şekilde pratiğe geçirilmesini sağlamaktır. Coğrafi sınırların önemini kaybettiği günümüzde, ülke ülke dolaşan ürün ve hizmetlerin uluslararası ticarette olabilecek tek bir standartta üretilmesi veya gerçekleştirilmesi tüketici yönünden büyük önem arz etmektedir.

Ekonomik aktörler artık sadece kaliteli ürün veya hizmet değil, uluslararası standartlara göre kalitesi onaylanmış ürün ve hizmetleri tercih etmektedirler. Öyle ki ürün veya hizmet ne kadar kaliteli ve yüzde yüz ihtiyaçlara cevap verecek nitelikte olursa olsun, yayımlanan standartlara uygun olmayan ürün ve hizmetler değerlendirmeye bile alınmamaktadır.

;

Standardizasyon yoluyla sağlanan kalite sadece ürünün veya hizmetin sağladığı nihai görünen faydayı içermez. Can ve mal güvenliğinin sağlanması, tasarruf, verimlilik, izlenebilirlik gibi bir çok detayı da içerir. Örneğin ISO 9001 Kalite Yönetim Sistemine sahip bir otelin, bir müşteri tarafından en uygun fiyatla ve üst düzey bir memnuniyetle kullanılması standart açısından yetmez. Otelde kullanılan çarşafların kumaşından, yemeklerin hijyenine, elektrik tesisatının yıllık olarak ölçümlerinin yapılmasından, şikayet ve itirazların etkin şekilde değerlendirilmesine kadar, müşteri tarafından ilk bakışta görülemeyecek bir çok detayında standartlara uygun olması gerekir.

Standardizasyon, kaliteli mal ve hizmet üretimini sağlayarak, tüketici tatminini en üst seviyeye çıkarmayı, insan hayatının sağlık ve güvenliğini korumayı, ilgili grupların bilgi alış verişlerini ve anlaşmalarını kolaylaştırmayı hedefler. Bun anlamda standardizasyonun önemli amaçları arasında , ürün, proses ve hizmetlerin amaçlarına uygunluklarının geliştirilmesi, ticari engellerin aşılması ve teknolojik işbirliğinin kolaylaştırılması vardır.

 

Üreticiler, tüketiciler ve ekonomi olarak daha detaylı ele alırsak Standardizasyonun faydalarını şöyle belirtebiliriz:

Standardizasyonun üreticilere faydaları;

• Üretimin belirli bir plan ve programa göre yapılmasına yardımcı olur.
• Uygun kalite ve seri imalata katkı sağlar
• Kayıp ve artıkları asgariye indirir
• Verimliliği ve kazancı arttırır.
• Depolamayı ve taşımayı kolaylaştırır, stokların azalmasını sağlar.
• Maliyeti düşürür.

 

Standardizasyonun ekonomiye faydaları;

• Kaliteyi teşvik eder, kalite seviyesi düşük üretimle meydana gelecek emek, zaman ve hammadde israfını ortadan kaldırır.
• Sanayi belirli hedeflere yöneltir.
• Üretimde kalitenin gelişmesine yardımcı olur.
• Ekonomide arz ve talebin dengelenmesinde yardımcı olur.
• Yanlış anlamaları ve anlaşmazlıkları ortadan kaldırır.
• İhracatta ve işalatta üstünlük sağlar.
• Yan sanayi dallarının kurulması ve gelişmesine yardımcı olur.
• Rekabeti geliştirir.
• Kötü malı piyasadan siler.

 

 

Standardizasyonun tüketiciye faydaları;

• Can ve mal güvenliğini sağlar.
• Karşılaştırma ve seçim kolaylığı sağlar.
• Fiyat ve kalite yönünden aldanmaları önler.
• Ucuzluğa yol açar.
• Tüketicinin bilinçlenmesinde etkili rol oynar.

 

 

Standardizasyonun en önemli ayağı standartların oluşturulmasıdır. Standartların, paydaşların dengeli şekilde temsil edildiği bir ortamda uzlaşı ve ortak çalışma ile oluşturulması amaçlanır. Standartların oluşturulması her ülkenin kendi inisiyatifine bırakılmamıştır. Uluslararası üç standardizasyon kuruluşu olan ISO, IEC, ITU ile DTÖ stratejik ortaklığı kapsamında “The Agreement on Technical Barriers to Trade” (TBT) anlaşması yapılmıştır. TBT anlaşmasını kabul eden DTÖ üyeleri, ulusal standardizasyon kuruluşlarının bu koşulu kabul edip uymasını sağlamayı garanti etmişlerdir. Standardizasyonun temel ilkeleri bu anlaşma gereği, şeffaflık, açıklık, tarafsızlık, uzlaşı, etkinlik, ilgi, uyumluluk olarak belirlenmiştir.

 

Standartlar bu ilkeler doğrultusunda oluşturulmakta ve yayımlanmaktadır. Standartların uygulanması ise standardın hitap ettiği kişi ya da kuruluşlara göre üreticiler, hizmet verenler, kamu kurumları hatta standardizasyon kuruluşu bile olabilmektedir.

 

Özet olarak standardizasyon, ürün ve hizmetlerin kaliteli, etkin, ekonomik ve sonuçları izlenebilir şekilde, insanların can ve mal güvenliğini önceleyerek üretilmesi için, dünya genelinde belirli ilkeler etrafında örgütlenmiş standardizasyon kuruluşları tarafından gerçekleştirilen bir kural koyma ve uygulama işlemidir diyebiliriz.