Periyodik Muayenesi Zorunlu Olan İş Ekipmanları

İş ekipmanlarının periyodik muayenesinin amacı, her türlü bina ve tesiste bulunan iş ekipmanlarının, sağlık ve güvenlik yönünden asgari şartların sağlanıp sağlanmadığının tespit edilmesidir. İş ekipmanlarının periyodik muayenesi 3/10/2009 tarihli ve 2009/104/EC sayılı Avrupa Birliği Direktifine paralel olarak 2013 yılında çıkarılan İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği (Yönetmelik) ile zorunlu hale getirilmiştir.

Ancak, Yönetmelikte, bir firma ya da kuruluşta yer alabilecek tüm ekipmanların isimlerine yer verilmemesi/verilememesi, tehlike arz eden bazı iş ekipmanlarının muayenesinin işletmelerce yapılmamasına sebebiyet verebilmektedir.

Bu makalede genel hatlarıyla hangi iş ekipmanının periyodik kontrolünün zorunlu olduğu, iş güveliği uzmanlarının yetkileri de dikkate alınarak incelenecektir.

Yönetmeliğin 4. Maddesi iş ekipmanını “İşin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisat” olarak tanımlamıştır. Tehlikelerin teknik önlemlerle tam olarak kontrol altına alınamadığı iş ekipmanları ise, aynı Yönetmelikte özel risk taşıyan iş ekipmanı olarak tariflenmiştir.

Periyodik kontrol, iş ekipmanlarının, bu Yönetmelikte öngörülen aralıklarda ve belirtilen yöntemlere uygun olarak, yetkili kişilerce yapılan muayene, deney ve test faaliyetleri olarak açıklanmıştır.

Periyodik kontrol yapmaya yetkili kişiler ise, Yönetmelikte belirtilen iş ekipmanlarının teknik özelliklerinin gerektirdiği ve EK-III’te yer alan istisnalar saklı kalmak kaydıyla ilgili branşlardan mühendis, (Ek ibare:RG-23/7/2016-29779)(2) teknik öğretmen, tekniker ve yüksek teknikerler olarak belirlenmiştir.

Yönetmeliğin 7. Maddesinde, İşyerinde kullanılan iş ekipmanlarının, hangi koşullar oluştuğunda yetkili kişilerce periyodik kontrollerinin yapılması gerektiği belirtilmiştir. Yönetmeliğin bu maddesin son fıkrasına kadar geçen ibarelerden, Yönetmeliğin tanımlar kısmında da belirtildiği gibi, işin yapılmasında kullanılan herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisatın yetkili kişilerce kontrole tabi tutulması gerektiği anlaşılmaktadır.

Bununla birlikte, Yönetmelik kendi içinde çelişerek 7. Maddenin son fıkrasında, yetkili kişilerce kontrole tabi tutulacak iş ekipmanlarını, Yönetmeliğin EK III nolu ekindeki iş ekipmanları ile sınırlandırmıştır. Yönetmeliğin bizzat kendisinin tanımlar kısmında açıkladığı “herhangi bir makine, alet, tesis ve tesisat” tanımı içine giren diğer ekipmanlar bu şekilde kontrol dışında tutulmuştur.

EK III’te ismen belirtilen periyodik kontrole tabi iş ekipmanları aşağıdaki tabloda gösterilmiştir:

 

BASINÇLI KAPLAR	Buhar kazanları Kalorifer kazanları Taşınabilir gaz tüpleri Taşınabilir asetilen tüpleri Manifoldlu asetilen tüp demetleri Manifoldlu tüp demetleri Sıvılaştırılmış gaz tankları Kullanımdaki LPG tüpleri Basınçlı hava tankları Kriyojenik tanklar Tehlikeli sıvıların bulunduğu tank ve depolar
KALDIRMA VE İLETME EKİPMANLARI	Kaldırma ve/veya iletme araçları Yürüyen merdiven ve yürüyen bantlar İstif makineleri(Forklift, transplalet, lift) Yapı İskeleleri
TESİSATLAR	Elektrik tesisatı, topraklama tesisatı, paratoner Akümülatör, transformatör Yangın tesisatı, motopomplar, boru tesisatı Yangın söndürme cihazı Havalandırma ve klima tesisatı
TEZGAHLAR	Press Tezgahları olmak üzere tüm makine tezgahları

Bu ekipmanlar içerisinde yer almayan diğer iş ekipmanlarının periyodik kontrole tabi tutulup tutulmayacağı bu yönetmelikte belirtilmemiştir. Dolayısıyla, bu ekipmanlarla aynı belki de daha yüksek düzeyde iş güvenliği riski taşıyan örneğin, hidrofor/genleşme tankı, kızgın yağ kazanı, otoklav, hidrolik beton dağıtıcılar, şap ve sıva makineleri, dozerler vb iş güvenliği uzmanlarının muayenesini yaptırmak istedikleri bir çok ekipmanın ismi Yönetmelikte geçmediğinden, bazı işverenlerde, bu ekipmanların periyodik kontrollerinin yaptırılmasının zorunlu olmadığı kanısı oluşmaktadır.

Bununla birlikte hukuk metinleri, hiyerarşik sistem içerisinde düzenlenmiştir. Kanundan yer alan bir hükmün Yönetmelikle dolaylı olarak da olsa ortadan kaldırılması veya değiştirilmesi mümkün değildir. İş güvenliği uzmanı yetkilerini ve görevlerini Yönetmelikten değil Kanundan almaktadır. Bu yetki, İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik ile desteklenmiş ve detaylandırılmıştır.

Kanunun 10. Maddesinde de, işverenin iş sağlığı ve güvenliği yönünden risk değerlendirmesi yapmak veya yaptırmakla yükümlü olduğu açıkça belirtilmiştir. Aynı maddede işverenin, iş sağlığı ve güvenliği yönünden çalışma ortamına ve çalışanların bu ortamda maruz kaldığı risklerin belirlenmesine yönelik gerekli kontrol, ölçüm, inceleme ve araştırmaların yapılmasını sağlaması gerektiği de net bir şekilde vurgulanmıştır.

6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanununun 8. Maddesinin 2. Fıkrasına göre, iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur.

Eğer işveren, iş sağlığı ve güvenliği konusunu ilgili mevzuattaki şartları taşımak koşuluyla kendisi üstlenmemişse, gerekli belgelere sahip çalışanlarından birini bu konuda istihdam etmeli veya bir ortak sağlık güvenlik biriminden hizmet almalıdır.

6331 sayılı Kanun kapsamında işveren, görevlendirdiği kişi veya hizmet aldığı kurum ve kuruluşlar tarafından iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili mevzuata uygun olan ve yazılı olarak bildirilen tedbirleri yerine getirmekten sorumludur. Dolayısıyla, bir iş ekipmanının yıllık periyodik kontrolünün yapılmasının zorunlu olduğunun, iş güvenliği uzmanı tarafından yazılı olarak bildirilmesi halinde, işverenin bu kontrolü yaptırması şattır.

Kanımızca, İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliğinde belirtilecek ana esaslar çerçevesinde, periyodik kontrolü zorunlu olan iş ekipmanlarının belirlenmesinde, iş ekipmanlarının periyodik kontrollerinin takip edilmesinden sorumlu olan iş güvenliği uzmanlarına daha fazla yetki verilmesi yararlı olacaktır.